👉👉👉 Từ chuyện ăn Sumo BBQ…

Chàng béo ngồi phịch xuống ghế, mở menu ra xem. Bạn bè xung quanh đã tin tưởng giao cho chàng gọi món, dù chỉ mới là lần đầu tiên chàng ăn ở đây.

Chao ôi, cơ man nào là thịt. Thịt nướng, thịt nướng, ố là la. Dù đây là quán ăn Nhật, chàng ta vào đây không phải để thưởng thức sushi, mà để ăn cho núc ních thịt nướng, vì nghe bảo ở đây ướp vừa miệng ngon lắm. Thịt heo, thịt cừu, thịt bò Mỹ, thịt bò Úc, rồi đủ thứ sốt ướp, tha hồ mà kêu. Định bụng sẽ kể lại về bữa ăn hôm nay với nhỏ em dưới quê, nên cứ mỗi lần gọi thêm thức ăn, chàng ta học tên món, gấp menu lại rồi mới gọi. Ăn uống đã đời, bụng muốn nghỉ ngơi, da thêm ngấn mỡ, chàng ta mới cùng bạn ra về.

Sáng hôm sau ngủ dậy, chàng ta chỉ còn nhớ đã gọi 2 lần set sushi, 2 lần set rau củ quả và rất nhiều thịt. Chàng ta không còn chắc nhớ đúng món thịt nướng nào trong menu ngày hôm qua!

👉👉👉 …cho đến chuyện học từ vựng

Cảm thấy thất vọng về trí nhớ của mình, chàng ta cho rằng do mình lơ đễnh đùa giỡn với bạn nên không nhớ tốt được tên món ăn. Nhưng não chàng ta lúc này lại liên kết đến một chuyện khác, đó là hôm trước, khi dạy cho học trò học từ vựng tiếng Pháp về 7 ngày trong tuần thì học trò hay nhầm lẫn giữa jeudi (thứ năm) và lundi (thứ hai); giữa vendredi (thứ sáu) và mercredi (thứ tư). Chàng ta cũng nhớ mang máng rằng khi học vỡ lòng tiếng Anh, phải mất một thời gian chàng ta mới nhớ chính xác nghĩa của từng từ september, october, november và december. Lúc mới bắt đầu, thật là dễ lẫn lộn chúng với nhau.

Chàng ta mơ hồ cảm thấy có một sự liên quan, giữa việc học 1 đống tên món thịt nướng, việc học từ vựng về 12 tháng trong năm và từ vựng về 7 ngày trong tuần. Liệu có kém hiệu quả khi học cùng lúc 1 đống từ vựng giống nhau như thế không nhỉ?

Paul Nation, giáo sư hàng đầu thế giới nghiên cứu về các phương pháp dạy và học ngoại ngữ, cho là có. Ông lần lượt dẫn ra những nghiên cứu làm nền tảng cho lập luận của mình, và chúng ta cùng xem qua một số nghiên cứu đáng chú ý:

Tinkham và Waring tiến hành khảo sát nhiều lần và thấy rằng việc học 1 nhóm từ vựng liên quan – semantic set* (SS) như về trái cây (apple, pear, nectarine, peech, apricot, plum) hay về quần áo (sweater, jacket, shirt) thì khó khăn hơn so với việc học 1 nhóm từ vựng không liên quan – unrelated set* (US) như mountain, shoe, flower, mouse, sky, television. Mức độ chênh lệch là khá đáng kể: số người cảm thấy học US dễ hơn nhiều gấp 27 lần so với số người cảm thấy học SS dễ hơn.

Tinkham còn làm thí nghiệm và thấy học nhóm từ vựng theo chủ đề – thematic set* (TS) (frog, pond, green, slimy, hop, croak) dễ dàng hơn so với US, tuy rằng sự chênh lệch này không rõ bằng sự chênh lệch giữa US và SS: số người cảm thấy học TS dễ hơn gấp đôi số người cảm thấy học US dễ hơn.

Sự “giẫm lên chân nhau” của các từ vựng (và làm cho việc học chúng trở nên khó khăn hơn) có thể xảy ra khi chúng ta có thể dễ dàng thay đổi từ này bằng từ khác như trong ví dụ sau: I'm wearing a jacket/a shirt.

Trong khi đó, một nhóm từ vựng có thể tự tạo ra những mối liên kết với nhau (và làm cho việc học chúng trở nên dễ dàng hơn) khi chúng ta có thể đặt chúng vào trong một ngữ cảnh, ví dụ: “The green slimy frog croaked and hopped into the pond.”

Paul Nation viết: “Nếu những điều tổng quát hóa trên là đúng thì có vẻ dùng các bài text hay ngôn ngữ thường ngày để học từ vựng là một cách rất hiệu quả.”

Sau này, nghiên cứu của Papathanasiou tại Hy Lạp và Forough Mirjalili tại Iran cũng thu được những kết quả tương tự.

Vậy, nếu so sánh về mức độ hiệu quả và dễ dàng khi học từ vựng thì:

Semantic set < Unrelated set < Thematic set

Tuy nhiên, do các nghiên cứu chỉ xem xét trường hợp các từ vựng được học là mới hoàn toàn so với người học, nên các kết quả này áp dụng tốt nhất cho người học vỡ lòng một ngôn ngữ gì đó, hoặc bắt đầu làm quen với các từ vựng chuyên ngành. Còn khi người học đã đạt đến một trình độ nào đó (ví dụ đưa ra một nhóm 6 từ thì đã biết 3 từ) thì các kết quả này có thể không đúng nữa.

👉👉👉 Chúng ta rút ra được điều gì?

Paul Nation cho rằng để dạy hay học từ vựng hiệu quả hơn, cần học với đa dạng ngữ cảnh (ví dụ như thay vì dạy cặp từ “hot” và cold”, chúng ta đưa chúng vào 2 nhóm khác nhau: “hot”, “summer”, “water”, “weather” và “cold”, “ice”, “morning”, “drink”), và dạy (hay tự học) các từ trong cùng semantic set vào những thời điểm khác nhau để tránh việc “chúng giẫm lên chân nhau”.

Các bạn hãy thử cách học từ vựng theo thematic set và cho mình biết kết quả nhé. Chúc các bạn học từ vựng hiệu quả hơn.

(*) Definition (according to Forough Mirjalili et al):

• Semantic set: words which share the same semantic and syntactic characteristics, grouped under a common concept (e.g flower names)

• Thematic set: words that are grouped together based on a shared thematic concept (e.g fishing) and are cognitively associated. They may not share the same syntactic characteristics.

• Unrelated set: words which do not share similar semantic and syntactic characteristics and are not associated in any concept.

THAM KHẢO

1/ Nation, P. (2000), Learning Vocabulary in Lexical Sets: Dangers and Guidelines. TESOL Journal, 9: 6–10.

2/ E Papathanasiou. (2009), An investigation of two ways of presenting vocabulary. ELT J, 63 (4): 313-322.

3/ E Papathanasiou. (2009), How do vocabulary presentation and word properties influence the learning of new English (L2) words by Greek adult beginners. Selected papers from the 18th ISTAL, (pp. 32 1-330).

4/ Forough Mirjalili et al. (2012), The effect of semantic and thematic clustering of words on Iranians vocabulary learning. American International Journal of Contemporary Research, 2(2):214-222