Đọc hiểu một văn bản học thuật có sự khác biệt so với đọc với mục đích giải trí. Ta sẽ không đọc từng từ, thay vào đó cần đọc với mục tiêu cụ thể thay vì tận hưởng, nghiền ngẫm từng câu chữ khi giải trí. Phần này sẽ giúp giải thích các mục đích các nhau của việc đọc và những mục đích này sẽ ảnh hưởng đến ta thế nào khi đọc, cũng như gợi ý cách tiếp cận chung cho một văn bản học thuật.

Phân loại các mục tiêu:

Hàng ngày khi ta đọc các báo, tạp chí hay tiểu thuyết, thường là để giải trí. Trái lại, đọc một văn bản học thuật, ta có các mục đích như:

• Tìm kiếm thông tin, dữ liệu,…

• Hiểu một ý tưởng hay giả thuyết nào đó

• Hiểu quan điểm của tác giả

• Củng cố quan điểm bản thân bằng các dẫn chứng

Bạn đọc có thể do giáo viên khuyên đọc hay để phục vụ nhu cầu của bản thân như hoàn thành bài viết, báo cáo, để tham gia cuộc thảo luận học thuật hay phục vụ cho việc thuyết trình. Khi bạn thích một môn học, bạn có thể thích đọc những nội dung này, nhưng rõ ràng đây không phải mục đích chính của việc đọc các văn bản học thuật.

Mục tiêu ảnh hưởng tới việc đọc của chúng ta như thế nào?

Khi đọc một cuốn tiểu thuyết, bạn hẳn sẽ thường đọc lần lượt từ đầu tới cuối. Nhưng điều này không áp dụng cho văn bản học thuật hay nói cách khác, mục tiêu của việc đọc ảnh hưởng đến cách ta đọc. Cụ thể, tuỳ vào mục đích cụ thể mà cách ta tiếp cận văn bản học thuật cũng khác nhau. Ví dụ, khi ta cần liệt kê các nguyên nhân gây ấm lên toàn cầu cho bài viết sắp tới của bản thân, bạn sẽ tìm kiếm các bài viết về chủ đề này. Trong những bài viết bạn tìm được, không phải bài nào cũng phù hợp, nên bạn sẽ xem để biết đâu là những bài sát nhất với nhu cầu của mình. Tiếp đó, trong những bài đó, bạn lướt nhanh cả bài để xem phần nào trong bài đề cập tới nguyên nhân gây ấm lên toàn cầu. Do mục tiêu của bạn là liệt kê nguyên nhân, bạn không cần đi sâu vào cụ thể nên bạn cũng chỉ cần đọc lướt qua cả bài để tìm ý chính là đủ. Nhờ sự giản lược về nội dung mà ta sẽ tiết kiệm được đáng kể thời gian đọc.

Cách tiếp cận chung

Thực tế, cách tiếp cận được nêu ở trên có thể hữu dụng trong nhiều bài đọc. Và nó được khái quát bằng sơ đồ sau:

KỸ THUẬT SCAN (ĐỌC DÒ TÌM THÔNG TIN)

Kỹ thuật đọc dò là gì?

Đây là kỹ thuật để dò tìm thông tin cụ thể nào đó. Ta vẫn dùng cách này hàng ngày, như khi tra từ điển hay tìm tên một người bạn trong danh bạ điện thoại. Kỹ thuật scan và skim có những điểm khác nhau nhưng thường hay bị nhầm lẫn với nhau do đều là phương pháp đọc nhanh. Nếu skim giúp xác định nội dung khái quát, liệt kê các ý chính thì scan giúp tìm thông tin cụ thể.

Làm thế nào để đọc dò một văn bản?

Trước khi bắt đầu tìm thông tin, bạn cần biết văn bản đó được viết theo trình tự nào. Khi đó, việc xác định vị trí của thông tin cần tìm cũng sẽ nhanh chóng hơn. Ví dụ, khi tra từ trong từ điển hay tìm tên người bạn trong danh bạ, bạn biết các thông tin này được sắp xếp theo thứ tự trong bảng chữ cái. Hay tức là bạn có thể lướt nhanh đến phần mình cần thay vì phải đi lần lượt. Vì vậy, đọc lướt và đọc dò là hai phương pháp bổ trợ cho nhau giúp việc khai thác thông tin trong văn bản một cách hiệu quả. Phần mở bài hay câu chủ đề cũng rất có giá trị trong việc này.

Khi thực hành đọc dò, ta cần tìm các từ và cụm từ quan trọng. Tim thông tin dễ nhất đó là về tên riêng do chúng được viết hoa chữ cái đầu hoặc về ngày tháng, các con số. Sau khi đã tìm được phần văn bản cần đọc dò, bạn hãy đọc theo hình zigzag để đọc được nhiều thông tin nhất có thể. Cách này giúp việc đọc dò trở nên ngẫu nhiên hơn so với các kĩ năng đọc nhanh khác như đọc lướt hay quan sát tổng thể. Bạn nên di chuyển ngón tay từ trên xuống dưới (hoặc từ dưới lên trên) để tăng sự tập trung và biết mình đang đọc đến đâu.

Searching và Scanning khác nhau thế nào?

Đôi khi bạn cần tìm ý trong bài thay vì các từ hay cụm từ cụ thể nào đó. Khi đó, bạn đang tìm kiếm nội dung chứ không chỉ đơn thuần là dò từ nữa. Đọc lướt văn bản giúp ta có hình dung về bố cục của bài và khi đó giúp dễ dàng hơn để tìm ý. Việc này cũng giúp đoán được câu trả lời mà bạn cần tìm hoặc những từ có liên quan đến câu trả lời ấy. Bằng cách này, bạn vẫn có những từ hoặc cụm từ để dò trong văn bản. Như vậy việc tìm nội dung bao gồm cả việc đọc lướt lẫn đọc dò. Ví dụ, bạn đang đọc bài về ung thư da và muốn tìm nguyên nhân gây bệnh, bạn có thể đọc lướt bài để hiểu bố cục, viết theo dạng vấn đề- giải pháp; bạn hẳn đã biết ánh nắng mặt trời là một trong các nguyên nhân thi khi đó bạn có thể đọc dò để tìm các từ như “ánh nắng”, “mặt trời”; và do bạn tìm tác nhân gây bệnh nên bạn có thể dò các từ “bởi vì”, “nguyên nhân”, “lý do”.

KỸ THUẬT ĐỌC LƯỚT - SKIM (TÌM NỘI DUNG CHÍNH)

Kỹ thuật đọc lướt là gì?

Đọc lướt văn bản là việc đọc nhanh nhằm nắm bắt ý chính hay nội dung cốt lõi của văn bản. Skim hay bị nhầm lẫn với scan do chúng đều là phương pháp đọc nhanh. Tuy nhiên, đọc lướt có mục đích tìm các thông tin chung hay liệt kê các ý chính của văn bản còn đọc dò nhằm tìm kiếm nội dung cụ thể nào đó.

Khi đọc một văn bản thi ta cần chú ý đến phần nào?

Khi đọc lướt một văn bản, ta cần chú ý đến những phần có khả năng mang ý chính, và bỏ qua chi tiết cụ thể. Tiêu đề thường tóm tắt toàn bộ văn bản. Đoạn văn đầu trong bài cũng nên được quan tâm do thường mang nội dung giới thiệu tổng quan về văn bản. Đoạn văn cuối cũng có giá trị, để tổng kết lại các điểm cốt yếu trong bài. Các câu mở đoạn thường là câu chủ đề, và câu cuối đoạn là câu kết luận lại. Ngoài ra, những từ được lặp lại nhiều trong bài có thể là chỉ dấu cho ý chính. Thêm nữa, tiêu đề của phần hay lời tóm tắt cho đoạn văn về kỹ thuật cũng không nên bỏ qua. Tóm lại những phần nên tập trung đó là:

• Tên văn bản

• Lời tóm tắt

• Đoạn đầu tiên trong văn bản

• Đoạn cuối cùng của văn bản

• Các từ được lặp lại

• Tiêu đề của phần

• Câu mở đoạn

• Câu kết đoạn

QUAN SÁT TỔNG THỂ- SURVEY

Quan sát tổng thể là gì?

Survey thông thường có nghĩa nhìn bao quát thứ gì đó, ví dụ như một mảnh đất để đánh giá giá trị và quan sát đặc trung của nó. Tương tự như vậy, trong việc đọc, khái niệm này có nghĩa quan sát tổng thể văn bản, tập trung vào các khía cạnh chính thay vì đi sâu chi tiết với mục đích chính để xem văn bản này có thực sự đáng để đọc kĩ hay không. Sau đó, nếu đọc tiếp thi bạn sẽ dùng phương pháp đọc lướt để xác định ý chính hoặc ghi chú lại. Nếu thấy văn bản này không xứng đáng, bỏ qua chúng, do có quá nhiều văn bản và ta không thể đọc toàn bộ được.

Ta nên đọc phần nào của văn bản?

Khi bao quát một văn bản để tìm các khía cạnh chính, cũng tương tự với việc đọc lướt, ta cần chú ý đến vài điểm chính của văn bản như tiêu đề và lời giới thiệu, để nắm bắt nội dung chính và xem nó có phù hợp không. Thêm vào đó, cần cân nhắc thêm khía cạnh khác như tác giả là ai (có phải chuyên gia không?) và được viết được từ khi nào (có gần đây không) để xem đây có phải nguồn tài liệu tin tưởng không. Các thông tin từ bảng biểu cũng có giá trị để xem xét. Tóm lại, khi đánh giá tổng quan một văn bản, ta cần lưu ý những điểm sau:

• Chi tiết về tác giả

• Ngày xuất bản

• Tiêu đề

• Lời dẫn

• Giới thiệu

• Kết luận

• Tiêu đề của phần

• Biểu đồ

Như vậy, khác với đọc lướt, ta không cần chú ý đến câu mở và kết đoạn, đặc biệt ở những văn bản dài do chúng tốn thời gian và không giúp đạt được mục tiêu đề ra ở đây đó là biết nội dung để xem co phù hợp không.